Neurorehabilitacja – kogo dotyczy?
Pod pojęciem neurorehabilitacji kryje się wiele działań i technik stosowanych w terapii osób z zaburzeniami czynności układu nerwowego w wyniku wad wrodzonych, urazów lub chorób. Zależnie od przyczyn i zakresu zmian w czynności nerwów objawy określane mianem “neurologiczne” mogą ujawnić się w postaci:
- mrowienia, drętwienia w obszarze mięśni kończyn lub tułowia, zaburzeń czucia w postaci nadwrażliwości na dotyk (przeczulica) lub zaniku czucia (niedoczulica),
- różnego typu dolegliwości bólowych w tym bóle głowy, mięśni, stawów, kręgosłupa, ból ostry (np. rwa kulszowa, barkowa) lub przewlekły a także np. uporczywe swędzenie
- szerokiego spektrum zaburzeń czynności mięśni jak np. zanik mięśni, obniżone napięcie mięśniowe, porażenie wiotkie, porażenie spastyczne, wzmożone napięcie mięśniowe, sztywność mięśni, klonusy, dyskoordynacja, dyskinezy i inne
- różnorodne zaburzenia sensoryczne, zaburzenia widzenia, słuchu (niedosłuch, szumy uszne), smaku, węchu, problemy z utrzymaniem równowagi
- zaburzenia mowy (afazja, dyzartria), połykania (dysfagia),
- zaburzenia czynności perystaltycznych i zwieraczowych na podłożu neurogennym, najczęściej związane z powodu takich przyczyn jak uraz lub zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, uszkodzenia i choroby i mózgu i rdzenia kręgowego oraz wady wrodzone w rozwoju struktur nerwowych odpowiedzialnych za prawidłowe opróżnianie pęcherza lub jelit
Wszelkie wymienione powyżej objawy powinny być koniecznie konsultowane ze specjalistą, który zleci odpowiednie badania, zastosuje lub wskaże właściwe metody leczenia.
Metody leczenia w neurorehabilitacji
Zarówno farmakoterapia jak i wszelkie zabiegi inwazyjne, w tym operacje, są domeną lekarzy. Fizjoterapeuci koncentrują się na działaniach nieinwazyjnych, które powinny opierać się na trzech podstawowych filarach:
- obiektywna diagnostyka napięcia mięśniowego (dobra diagnostyka jest podstawą celowanego leczenia i weryfikacji jego rezultatów)
- rehabilitacja ruchowa – czynna i bierna
- różne formy stymulacji układu nerwowego za pośrednictwem specjalistycznych urządzeń, desygnowanych do terapii zaburzeń neurologicznych
Niestety, aktualnie realizacja działań w ramach pierwszego filaru znacznie kuleje. Diagnostyka zaburzeń napięcia mięśni i czynności bioelektrycznej w obszarze unerwienia oparta jest na obserwacjach i dalekiej od obiektywizmu (i często od prawdy) oceny napięcia mięśniowego za pomocą dotyku.
Znacznie lepiej funkcjonuje filar drugi, obejmujący rehabilitację ruchową, w ramach której stosuje się wiele metod terapeutycznych jak np. Vojta, Bobath, MEDEK, PNF, Feldenkreis i inne oraz różnorodne formy oddziaływania na ciało w postaci masażu, osteopatii czy ćwiczeń ruchowych z przyrządami lub bez. O ile w terapii chorych z zaburzeniami napięcia mięśni króluje rehabilitacja ruchowa to warto podkreślić, że chociaż wszystkie służą usprawnianiu, to żadna z wymienionych metod nie prowadzi do normalizacji napięcia mięśniowego w takim stopniu, w jakim jest to możliwe w połączeniu z metodami neuromodulacji, takich jak stabilizująca napięcie stymulacja mięśni oraz wizualizacja napięcia w technice EMG-biofeedback. Niestety, większość chorych wymagających neurorehabilitacji, korzysta jedynie z rehabilitacji ruchowej, z pominięciem metod neuromodulacji.
Filar trzeci to wykorzystanie specjalistycznych urządzeń generujących różne formy energii. Część z nich jak: ciepło, zimno, wibracje, ultradźwięki, magnetostymulacja, magnetoterapia, laseroterapia, elektrostymulacja przeciwbólowa, oddziałują na układ nerwowy wyłącznie w sposób bierny. Inne wymagają aktywności pacjenta. Zaliczają się do nich: stymulacja funkcjonalna (FES), terapia ETS (rodzaj elektrostymulacji w czasie której napięcie mięśni jest kontrolowane przez świadomość, dzięki jego wizualizacji w technice EMG) oraz ćwiczenia EMG – biofeedback.
Jakie metody neurorehabilitacji stosuje INNOMED
W Innomed, w Poznaniu, w terapii chorych z uszkodzeniami i zaburzeniami czynności mięśni i układu nerwowego, koncentrujemy się na metodach diagnozowania i zabiegach neuromodulacji czyli na działaniach z zakresu pierwszego i trzeciego filara neurorehabilitacji.
Podstawą skutecznej terapii jest dobra diagnostyka. Dlatego do oceny napięcia mięśniowego oraz czynności bioelektrycznej układu nerwowego w obszarze odczuwania dolegliwości, od ponad 25 lat wykorzystujemy wysokiej czułości aparaty do nieinwazyjnej, bezbolesnej elektromiografii powierzchniowej, tzw. Low Level sEMG. Elektromiografia to jedyna metoda obiektywnej oceny napięcia, która pozwala uzyskać wiele ważnych dla procesu leczenia i niemożliwych do uzyskania innymi metodami, informacji o czynności mięśni i sterującego ich napięciem układu nerwowego. Dzięki sEMG fizjoterapeuta może m.innymi ujawnić zależności pomiędzy czynnością kręgosłupa a zaburzeniami napięcia mięśni, a jego pacjent zrozumieć, dlaczego dbanie o właściwą postawę może uwolnić od bólu i przyspieszyć powrót do zdrowia.
Filar trzeci czyli terapia oparta o metody biernej i czynnej stymulacji układu nerwowego to również nasz “konik” i ponad ćwierć wieku doświadczenia. Stymulację bierną stosujemy w bólu ostrym i przewlekłym oraz w przypadku zaburzeń przewodnictwa nerwowego, objawiających się w postaci upośledzenia czucia oraz nieprawidłowych, wydłużonych w czasie reakcji nerwowo-mięśniowych. Wykonywana regularnie w warunkach domowych, w wymiarze minimum 90 minut dziennie, stymulacja szlaków nerwowych odpowiedzialnych za czucie i ruch w objętym zaburzeniami obszarze ciała, w połączeniu z ćwiczeniami prowadzącymi do poprawy postawy ciała i/lub zwiększenia zakresu ruchu w stawach (zależnie od potrzeb pacjenta), powoduje regenerację nerwów i usprawnia przewodnictwo. Tak prowadzona terapia powoduje złagodzenie bólu, poprawę czucia, szybkości reagowania mięśni na polecenie skurczu lub relaksacji, odporności na zmęczenie i ustępowanie wielu innych objawów niepożądanych. Rezultaty weryfikujemy i dokumentujemy w okresowych, kontrolnych badaniach EMG.
Stymulacja czynna, czyli tzw. terapia FES, to zabiegi stymulacji mięśni połączone z jednoczesnymi ćwiczeniami, realizowanymi w rytm nadawany przez odpowiednio do potrzeb pacjenta zaprogramowany elektrostymulator. Odpowiednio, czyli wyłącznie po obiektywnej ocenie napięcia w badaniu EMG. Wspomniana już terapia ETS łączy w sobie terapię FES i EMG-biofeedback. ETS jest aktualnie uznawana za jedną z najskuteczniejszych metod reedukacji nerwowo-mięśniowej w porażeniach wiotkich i spastycznych. Inną, również ważną i skuteczną metodą jest EMG-biofeedback. Obie te metody neuromodulacji umożliwiają naukę i usprawnianie kontroli nad zdolnością do generowania stabilnego skurczu oraz dobrej relaksacji mięśni, dzięki wizualizacji napięcia mięśniowego. Tę samą zasadę, czyli wizualizację ruchu ręki zależnego od aktualnego napięcia mięśni, wykorzystujemy ucząc się pisać. Wzrok informuje ośrodki regulacji napięcia o zgodnym lub sprzecznym z wolą sterowaniu ruchem. Punkty zdobywane w grach biofeedback dają radość tak samo, jak widok prawidłowo napisanej litery. To dzięki pozytywnym emocjom i akceptacji mózg uczy się kontroli nad ruchem. Warto, aby dobre emocje były obecne w czasie Twoich ćwiczeń. Powrót do zdrowia zaczyna się od zmiany przekonań, a badania dowodzą, że rodzaj emocji ma kluczowe znaczenie dla regeneracji neuronów.*
Pamiętaj, neurorehabilitacja opiera się na trzech filarach. Wykorzystaj wszystkie, a możesz uniknąć operacji i powikłań. Twój proces rehabilitacji będzie szybszy, mniej kosztowny i związany z lepszym rezultatem.
*Gould E, Woolley CS and McEwen BS – „Short-term glucocorticoid manipulations affect neuronal morphology and survival in the adult dentate gyrus” Neuroscience; 37(2): 367-375; 1990.
